english version

19-03-2023

19-05-2009

wersja polska

Lucjan Wajszczuk (0377)


Z informacji od żony i córki Lucjana, mieszkających w Kanadzie dowiedzieliśmy się, że przed wojną  służył w Wojsku Polskim, w Żandarmerii Wojskowej. Po wybuchu wojny mieszkał w Sitańcu, 12.VII.1942 został aresztowany przez Niemców i uwięziony, za zabronione słuchanie radia i posiadanie podziemnej prasy - jeszcze przed wysiedleniem rodziny z Sitańca - 6.XII.1942. (Rodzina pozostala w okolicy, posiadłość w Sitańcu została spalona przez Niemców - za "nielegalną" działalność konspiracyjną. Dom został odbudowany po wojnie(?), czesc rodziny powrocila po wojnie do Sitanca). Lucjan przebywał  początkowo w więzieniu w Zamościu (12.VII.1942 – 18.IX.1942), następnie w więzieniu na Zamku Lubelskim (18.IX.1942 – 28.IX.1943) i w obozie na Majdanku (28.IX.1943 – 4.IV.1944), następnie został wywieziony do obozu w Gross-Rosen (5.IV.1944 – 4.VI.1944) i wreszcie został przeniesiony do obozu w Leitmeritz (gdzie przebywał od 5.VI.1944 do wyzwolenia przez Armię Amerykanską - 8.V.1945).

Obóz Koncentracyjny (KZ) Gross-Rosen istniał od sierpnia 1940, początkowo jako pod-obóz KZ Sachsenhausen koło Berlina, później jako niezależny obóz, od maja 1941 r. Przeciętna liczba więźniów wynosiła ok. 25 000, większość pracowała w jednym z 70 pod-obozów. Nie wiadomo dokładnie, gdzie był więziony Lucjan. Główny obóz został wyzwolony przez Armię Radziecką 14.II.1945.

Na przedmieściach Leitmeritz, przy granicy z Czechosłowacją utworzono w lipcu 1944 r. pod-obóz „Richard” obozu (KZ) Theresienstadt (lub KZ Flossenbuerg?). Celem było dostarczenie taniej siły roboczej do budowy podziemnych fabryk w sztolniach dawnych kopalni kalcytu: Richard I – firma Auto Union AG, produkcja silników do czołgów; Richard II – firma Osram GmbH, produkcja żarówek; Richard III – firma Philips, produkcja lamp radiowych. Większość fabryk zaczęła produkcję pod koniec 1944 r. W okresie istnienia obozu przebywało w nim 15 000 więźniów, 5 000 nie przeżyło wojny - obóz posiadał własne krematorium! Obóz został wyzwolony przez Armię Amerykanską 10.V.1945.

Po wyzwoleniu Lucjan służył w amerykańskiej jednostce wartowniczej w Niemczech i w 1949 roku otrzymał Kanadyjską wizę imigracyjną. Po przyjeździe do Kanady pojechał na zachód i w okolicach Winnipeg pracował na kolei, przy uprawie buraków cukrowych i jako drwal przy wyrębie lasu. Rok poźniej przyjechał do Brantford k/Toronto, w prowincji Ontario, żeby połączyć się z kuzynami Stachurskimi. Przez wspólnych znajomych poznał swoją przyszłą żonę, Bronislawę Sokołowską. Ślub miał miejsce 29 września 1951 roku w kościele Św. Józefa w Brantford. Syn Henryk urodził się w 1953 roku i córka Krystyna w 1961 roku. Lucjan pracował w Brantford przez 25 lat przy obsłudze suszarki w firmie Harding Carpets zajmującej się czyszczeniem dywanów. Zmarł 27 września 1990 roku i został pochowany 29 września 1990 roku, w 39. rocznicę swojego ślubu.
 

Kwestionariusz dotyczący odszkodowań
– Polski Związek b. Więźniów Politycznych w Kanadzie

 

Rozmieszczenie obozów koncentracyjnych na terytorium Niemiec i krajów okupowanych
w 1944 r. – kolorem żółtym jest zaznaczone Gross-Rosen. Lucjan przebywał tu od kwietnia do czerwca 1944 r.

 

Trasy „marszów śmierci” z obozu Gross-Rosen w 1945 r.
Jednym z punktów docelowych był pod-obóz Leitmeritz, gdzie Lucjan przebywał juz od czerwca 1944 r.

 

zdjęcie przedwojenne –
jako kapral Żandarmerii Woskowej

1945 rok – członek formacji
strażniczej Armii USA

 


Przygotowali: Waldemar J Wajszczuk & Paweł Stefaniuk 2023
e-mail: drzewo.rodziny.wajszczuk@gmail.com