Albert Karol Herman
(Informacje od Andreja Szałamowa z
Charkowa – 30.IV.2009)
1. Listy e-mail od Andreja
– 24/25 marzec, 2009
– streszczenie
Nie jestem
pewien adresu i w jakim języku się kontaktować? Ja zajmuję się
genealogią rodziny i natrafiłem na waszą stronę – na drzewie znajduje
się Albert Karol Herman i jest wspomniany Charków. Jeszcze 3 lata temu
nic nie wiedziałem o moich przodkach. Mieszkam w Charkowie i ostatnio
odnalazłem 4 nazwiska rodzin, z którymi jestem spokrewniony: Link,
Rangenau, Liebelt, Kuhndt i które należały do Parafii
Ewangelicko-Augsburskiej w Wiskitkach i w Żyrardowie. Zostali oni
wywiezieni w 1915 roku do Charkowa, a z historii Parafii Żyrardów
dowiedziałem się, że 64 rodziny były wywiezione w gląb Rosji, daleko
od linii frontu, „jako niemiecka ludnosc, na ktorej nie mozna polegac”.
Rodziny Kuhndt, Liebelt, Rangenau i Link zostały przywiezione do
Charkowa.
Po zakończeniu
I Wojny Światowej, okolo 1921-23 roku powrócili do domu do Żyrardowa,
ale mój dziadek i ojciec (pastor?) Jury Link, który był moim ojcem
chrzestnym, nie zostali wypuszczeni z Charkowa z powodu obowiązku
służby wojskowej? (обязанныe).
Moja Mama
została sierotą wcześnie, w wieku 8 lat – moja babka, to jest jej
matka zmarla w 1937 r., a jej ojciec, tzn. mój dziadek - Ludwig
Liebelt (ur. – 1899) był ofiarą represji Stalina i został
rozstrzelany w 1938 r. jako niemiecki i polski szpieg. W 1962 r.
został pośmiertnie zrehabilitowany.
Przeczytałem na
Twojej stronie, że odwiedzałeś Wiskitki i Żyrardów. Może masz jakieś
informacje?
Andrej
2/
Wspolnota Żyrardów -
streszczenie
Gemeinde
Żyrardów
Około
1800 r. ewangeliccy Niemcy
osiedlili się w samych
Wiskitkach i w okolicach. Hrabia Feliks (von)
Łubienski, właściciel dóbr Guzów założył 11 nowych niemieckich
wsi: Antoniew, Babsche Buden
(Babskie Budy?), Bieganów, Felixdorf
(Feliksów?), Francisków
(Franciszków),
Heinrichsdorf (Henryszew?),
Josefhof (Józefów?),
Marienfeld (Mariampol?),
Moritzin (Maurycew?),
Teklin i Zader-Buden (Sade Budy?).
W latach
1807-1815 powstały osady
Aleksandria i Benenard, założone prawdopodobnie przez francuskiego
kapitana.
Koloniści pochodzili głównie z
Prus Zachodnich, Brandenburgii i Śląska. Początkowo posług religijnych
dostarczał ks. Witthold z Iłowa
(dalej informacje dot. parafii)...
w
1805 r. zorganizowała się
parafia ... składała się z 180
rodzin. Dom parafialny spłonął w 1822... proboszczowie się często
zmieniali ...
W okresie
1836-1855 Wiskitki
były administrowane jako filial Łowicza. ...
W
1855 r. parafia znowu
uzyskała samodzielność.... w
1872 włączony został do
niej filial Karolew. Pastor z Wiskitek odwiedzal cztery razy do
roku miasto Błonie. ...
Powstanie osady fabrycznej
Żyrardów było ważnym wydarzeniem dla dalszego
rozwoju
Parafii. W
1833 r. sprowadzono z
Marymontu k/W-wy do Guzowa nad rzeczką Pissia
(Pisia) wynalezione przez
francuskiego inżyniera Philippa Gerarda mechaniczne maszyny do
przędzenia. ... Założono nową miejscowość, którą dla uczczenia
wynalazcy nazwano Żyrardowem. Mimo finansowo-kredytowej pomocy Banku
Polskiego zaistniały trudności rozwojowe. W
1856 firma zatrudniła
pochodzacych z Schoenlinde w Bohemii niemieckich katolickich
fabrykantów Karla Augusta Dittricha i Eduarda Hille. ... Fabryka
przyciągała robotników z niemieckich wsi. ... W
1890 było już w Żyrardowie
1900 Ewangelikow dla ktorych posługi kościelne z odleglych o 6 km
Wiskitek były niewystarczające. ...
Dzięki inicjatywie
(Pastora Gustawa Gundlacha, 1889 –
1898) wybudowano piękny gotycki kościół kosztem ok. 50 000
Rbl. Dittrich dołożył się sumą 20 000 Rbl.
25 września
1898
kościół został „poświęcony” przez Gen.-Sup. Manitiusa. ... Dzięki
budowie kościoła „ośrodek” Zgromadzenia przeniósł się do Żyrardowa.
...
Nasilona emigracja do USA
zmniejszyła liczbę członków. Wojna rosyjsko-japońska i następnie
rewolucja też miały negatywny wpływ na życie Wspólnoty. W wyniku I
Wojny Światowej pozostało tylko 300 z uprzednich 4500 parafian. ...
Pastor Wosch administrował Żyrardów. ... w
1918 r. - powrócili
wywiezieni do Rosji. ... Francuska
Spółka przejęła żyrardowskie przedsiębiorstwo. ... (...negatywny wpływ
na wspólnotę niemiecką. ... Dalej - opis aktywności okresu
międzywojennego).
3/ Fabryka
Leitnera –
E-mail, 6 kwietnia 2009 r.
Witaj Waldemarze!
Myślę, że poniższe informacje będą dla Ciebie interesujące!!!
10 lipca 1915 r., fabryka rowerów Leitnera w Rydze otrzymała rozkaz
ewakuacji z Rygi do Charkowa, ponieważ wojska niemieckie zbliżały się
do Rygi. Fabryka otrzymała zamówienie z Głównego Zarządu
Wojskowo-Technicznego (ГВТУ) Armii Rosyjskiej na dostawę rowerów
wojskowych i zapalników do granatów. 24 wrzesnia 1915 r. wyposażenie „Fabryki
rowerów i samochodów A. Leitnera i Spółki” zostało wysłane w
dziesiątkach wagonów ze stacji Rewel do Charkowa. Następnie Aleksander
Aleksandrowicz Leitner powrócił do Rygi, gdzie jeszcze pozostawała
własność firmy w postaci terenów i budynków fabryki. W Charkowie
pozostał na stanowisku pełniącego obowiązki dyrektora, Aleksander
Kasparowicz Feldman, żeby doglądać produkcji.
W mniej więcej tym samym czasie firma „DUX” (w Moskwie*) otrzymuje
duże zamówienie wojskowe na budowę samolotów i hydroplanów.
Zagadnienie budowy rowerów traci znacznie na ważności, ponieważ cała
moc produkcyjna zostaje przekierowana do produkcji na potrzeby
lotnictwa. Faktem pozostaje, że w tym momencie fabryka jest jedynym
krajowym dostawcą samolotów dla potrzeb frontu.
9 lutego 1916 r. został przesłany z Moskwy do Leitnera w Charkowie
patent wraz ze specyfikacją techniczną oraz prototyp do produkcji
składanego roweru wojskowego, model „Dux Bojewoj” zaprojektowany przez
M. M. Szczipanowa.
Front wymagał zwiększającej się ilości rowerów (велотехники), w
związku z czym decyzja została podjeta przez „ГВТУ” (za zgodą zarządu
„DUX’a” i M. M. Szczipanowa) żeby dwie największe fabryki rowerów w
kraju produkowały rowery „Bojewoj”.
Zapłata dla wynalazcy w postaci ustalonej sumy od każdego
dostarczonego roweru lub jego ramy była warunkiem przekazania patentu.
Umowę na wyprodukowanie 3 000 rowerow „Duksow Bojewych” dla „ГВТУ”
podpisano 16 marca 1916 r.
*
http://www.ctrl-c.liu.se/misc/ram/dux.html. Powstała na bazie
poprzedniej fabryki rowerów w Moskwie, fabryka „DUX”, której
właścicielem byl Yu. A. Meller, była największym producentem samolotów
w Rosji podczas Pierwszej Wojny Światowej (wyprodukowano 1733 samoloty).
F. E. Moska był konstruktorem. Większość samolotów była zwykłymi
kopiami samolotów francuskich budowanych z licencją (jak rowniez i bez
niej).(...) Po Rewolucji Październikowej Dux był finansowany przez
Bolszewicki rząd na podstawie osobistego rozkazu W. I. Lenina. (...)
4/ Historia
składanego roweru –
http://www.foldingcyclist.com/folding-bike-history.html
Wiele państw
używało składanych rowerów w swoich armiach i w związku z tym było
wiele ich producentów, począwszy od lat 1890’, jak na przykład:
Dursley-Pedersen (Anglia), Faun (Anglia),
Fongers
(Holandia), Peugeot (Francja),
Bianchi
(Wlochy),
Leitner
(Rosja) i inne. (...).
Składany rower
Leitnera
Plan Rygi, 1916 r.
Ryga –
http://www.1201.lv/maps/1916/
Ulica Mostowa(ja) 16/18 - zameldowany 10.XI.1909, (obecnie Tilta iela)
i ul.Siemionowska(ja) 3 – zameldowany 3.II.1910 – (obecnie Simanju
iela)
Ulica Szpitalna 5 m.32 (Gospitalnaja) – ostatni adres zamieszkania
Alberta i Anieli w Rydze i
Fabryka Leutnera - ul. Aleksandrowska 129-131 (obecnie Brivibas
iela 137) –
Завод велосипедов Лейтнер и К- ул.Александровская 129-131
http://www.1201.lv/maps/1916/
Lokalizacja Fabryki Leutnera na wspolczesnej planie Rygi (A) i powyzej
- ul. Szpitalna (Hospitalu iela)
Zdjęcia Fabryki Leitnera (Leutnera) w Rydze
1866 i 1910
http://rigatransport.sitecity.ru/ltext_0911224307.phtml?p_ident=ltext_0911224307.p_1508142720
Współczesne
Plan Charkowa, 1887 r.
Fragment planu - ul. Carycyńska
Albert Herman był zameldowany w domu pod Nr 4 - wpisy z 15.X.1913 r. i
11.VIII.1915
Niedawno wydany Rosyjski Znaczek
Pocztowy
data wydania - 11 grudzień 2008 r.
Rowery - składany wojskowy model roweru "Leitner",
1917
-
Rosyjska Fabryka Rowerów Aleksandra A. Leitnera
Składany wojskowy rower "Leitner"
pochodzacy z kolekcji Politechnicznego Muzeum jest unikalnym zabytkiem
rosyjskiej techniki przedrewolucyjnej. Wyprodukowany został w Rydze, w
fabryce rowerów i automobili "Rosja" Aleksandra Aleksandrowicza
Leitnera, która była pionierem produkcji rowerów w naszym kraju.
Działalność swoją fabryka rozpoczęła w 1886 roku, a z początkiem XX
wieku przekształciła się w solidne przedsiębiorstwo nie ustępujące,
pod wzgledem rozmiarów, większości europejskich firm.
Wyroby Leitnera wyróżniały się wysoka
jakością i niezawodnością, co zapewniło firmie duże sukcesy w całej
Rosji. Właściciel fabryki Aleksander A. Leitner był nie tylko
wszechstronnie wykształconym i utalentowanym przedsiębiorcą, ale i
wybitnym konstruktorem i wynalazcą.
Składane wojskowe rowery fabryka
Leitnera zaczęła produkować w latach I wojny światowej, od lutego do
listopada 1917, już w trakcie przenoszenia Zakładów z Rygi do
Charkowa. Interesujący jest fakt, że konstrukcja roweru była
opracowywana w moskiewskim przedsiębiorstwie "Duks" J.A. Mellera, na
bazie najlepszych modeli krajowych rowerów. "Duks" także produkował
rowery, ale w 1917 roku zmuszony został do przerwania ich produkcji i
zajął się produkcja samolotów. Dlatego też całą produkcyjną
dokumentację sprzedał fabryce Leitnera.
Rowery produkowane były na zamówienie
rosyjskiej armii i musiały odpowiadać wielu wymogom: powinny być
lekkie, wytrzymałe, nieskomplikowane w eksploatacji i remontach i
dające się błyskawicznie składać. Można śmiało stwierdzić, że
osiągając takie parametry nasz krajowy model przewyższał znajdujące
się na uzbrojeniu: francuski rower "Peugeot" konstrukcji kapitana
Gerarda, a także austriackie, niemieckie i japońskie modele.
Składany mechanizm, wykonany na
zasadzie "zamka karabinowego" umożliwiał szybkie złożenie maszyny w
różnych warunkach. Podobne czynności wykonywane w analogicznych
zagranicznych modelach wymagały znacznie więcej czasu.
Wygodna i niska rama leitnerowskiego
roweru umożliwiała żołnierzowi oddawanie strzałów na stojąco, nie
schodząc z roweru, a niewielki ciężar, tylko 16kg, dawał możliwość
przenoszenia, w razie konieczności, roweru na plecach przymocowując go
specjalnym rzemieniem założonym na tylne koło. Wyposażenie rosyjskiej
armii w rowery własnej konstrukcji i istnienie odpowiedniej bazy do
ich produkcji, pozwoliło w pełni zrezygnować z zakupu podobnej
techniki zagranicą i zaoszczędzić także miliony rubli, co było rzeczą
niezmiernie ważną w tym ciężkim okresie.
Rower ze zbiorów Politechnicznego
Muzeum to jedyny, ocalały kompletny egzemplarz maszyny, wyprodukowany
w Fabryce A.Leitnera. Moze on niewątpliwie stanąć w jednym rzędzie z
najlepszymi światowymi osiągnieciami wojskowej produkcji rowerów, o
czym może się przekonać każdy odwiedzający Muzeum.
T.Ł.Ochłopkowa
Przekład z j. rosyjskiego: W.Sobecki
-
Listy e-mail od Andreya Szałamowa – 25 września,
2009
W 1886 roku przemysłowiec Aleksander Aleksandrowicz Lejtner otworzył w
Rydze fabrykę. Początkowo był to tylko wynajęty warsztat na ul.
Gertrudińskiej, gdzie trzej robotnicy składali rowery typu „Spider”. Z
czasem przedsiębiorstwo się powiekszało. Ilość zatrudnionych
robotników wzrastała, zakupiono niezbędne maszyny i narzędzia i
wynajęto nowy budynek na ul. Suworowskiej.
1 lipca 1897 roku założono spółkę
(rosyjską wersję towarzystwa akcyjnego) pod nazwą „Fabryka Rowerow
‘Rosja’ A. Lejtnera i Sp.” z kapitałem zakładowym
100 000 rubli. Aleksander Lejtner był
prezesem towarzystwa i zarzadcą kredytów. W tym czasie 194 osoby
pracowały w fabryce, miała ona wspaniałą halę maszynową i w ciągu roku
wyprodukowano 1 000 rowerów.
Na początku XX wieku Lejtner wziął duże
pożyczki w bankach na budowę nowej fabryki, które były zagwarantowane
uprzednio zakupioną dzialką ziemi przy ul. Aleksandrowskiej 129/131.
Zbudowano caly kompleks trzy-piętrowych budynków z cegły w formie
prostokąta, który zawierał warsztaty, magazyny materiałów i
wykończonych produktów, warsztat galwanizacji, kuźnię, sklep i salon
wystawowy oraz inne pomieszczenia. Budynek administracyjny, który
znajdował się przy ul. Aleksandrowskiej, był uwieńczony wiatrowskazem
przedstawiającym rower. (Nawiasem, cały zespół budynków fabryki z
wiatrowskazem włącznie, przetrwał do dziś.)
W 1914 roku fabryka otrzymała nową nazwę
– „Lejtner”. Aleksander Aleksandrowicz uważał, że nie potrzebuje już
więcej hasła „Rosja”, żeby zachęcić kupujących – wyroby fabryki były
już dobrze znane w całym kraju. Miał pełne prawo nadać fabryce własne
nazwisko – była to w pełni jego własna kreacja.
W ciągu 31 lat jej istnienia „Fabryka
Rowerów i Samochodów „Rosja” A. Lejtnera i Sp.” rozwinęła się od
małego warsztatu z produkcją reczną do rozmiarów przedsiębiorstwa,
które było największe w tej branży. W tym ostatnim okresie produkowano
rocznie 60 modeli rowerów w ilości ponad 100 000 sztuk, 5 modeli
motocykli i pojazdów trzy-kołowych oraz kilka modeli samochodów.
| 
28-05-2004
12-05-2009
)
)
)
)
)
)
)
)
)
