Podczas spotkania w 2002 r. w Łukowie ze ś.p. Zygmuntem (0642) Wajszczukiem w związku z budową Drzewa Genealogicznego Rodziny Wajszczuków, podczas rozmowy wspomniał on, że kiedyś słyszał od kogoś o jakimś Wajszczuku zamieszkałym w okolicy, który dawno temu wyemigrował do Brazylii. Początkowo utrzymywał on podobno kontakt ze swoją rodziną, ale wojna (która, nie bardzo było wiadomo?) przerwała te kontakty, a później słuch o nim zaginął.

• https://www.wajszczuk.pl/spotkania/warszawa_podlasie_2002.htm

• https://www.wajszczuk.pl/spotkania/lukow_biala_2002.htm

Zafascynowani tą wiadomością rozpoczęliśmy poszukiwania, (głównie w archiwach, gdyż żaden z żyjących i napotkanych członków rodziny nic nie wiedział na ten temat), przy pomocy naszego starego znajomego i przyjaciela w Warszawie – Władysława Sobeckiego. Ponizej jest przedstawiona pokrótce historia tych poszukiwań.

Poszukiwania (daty sprawozdań)
(https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/tekst/sprawozdanie_sobecki1.htm)

Rozpoczęliśmy od poszukiwań informacji na temat organizacji wyjazdów.

17.X.2007 – przegląd miesięcznika „Morze”, organu LMK, 1930-1939 – negatywny.

9.XI.2007 – przegląd książek i gazet, prasy LMK - brak informacji o emigracji. -  list wysłany do Tow. Przyjaciół Ziemi Łukowskiej z prośba o pomoc w znalezieniu informacji o emigrantach

16.XII.2007 – przegląd (w Centr. Bibl. Wojsk. i w Arch. Akt Nowych w W-wie) sprawozdań z działalności LMK – nie znaleziono informacji dot. Wajszczuka.

25.II.2008 – Kontakty na Uniwersytecie Katolickim i Marii Curie-Sklodowskiej w Lublinie - (przejrzano ponad 30 książek na ten temat i pamiętników emigrantów – nie znaleziono nazwiska Wajszczuk).

W wyniku kontaktu z Towarzystwem Polsko-Brazylijskim w Polsce – poradzono zwrócenie się do organizacji polonijnej „BRASPOL”, prezes Ryzio Wachowicz, Rua Marechal Deodoro, 51, - Conj. 1607-B, CEP 80020-320 Curitiba, Parana, Brasil. Tel. (41) 3233-1032 oraz do konsulatu polskiego w Kurytybie. (poprzednia próba kontaktu z BRASPOL – bez odpowiedzi. Początkowe kontakty z XX. Chrystusowcami – poszukiwania w kilku parafiach nie daly rezultatu).

Przejrzec prace doktorska na UW.?

21.III.2008 – Odpowiedz z KUL, Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym – nie natrafili na materiały dot. emigracji do Brazylii z pow. Łukowskiego.

8.V.2008 - nic nie znaleziono w Archiwum w Radzyniu Podlaskim, ani na KUL’u.

Informacja z książki E. Kołodzieja, „Emigracja z ziem polskich ...” –  w Oddziale Łukowskim Archiwum Państwowego, pod sygnaturami 417, 418-423 i 482 znajdują się m.in. podania o paszporty, zestawienia imienne, korespondencja dot. emigracji w latach 1866-1917.

21.V.2008 - W książce Kołodzieja (powyżej) i pracy doktorskiej Izabeli Klarner: „Emigracja z Królestwa Polskiego do Brazylii...” nie znaleziono żadnych przydatnych informacji.

25.VI.2008 - przegląd roczników „Wychodźcy” za lata 1923-1939 – żadnych informacji.

2.VII.2008 - Dokumenty emigracyjne z lat 1866-1917 były poprzednio w Arch. w Łukowie, ale zostały przekazane do innego Archiwum: w Siedlcach lub w Radzyniu Podl. (uprzednio tu ich nie znaleziono!).

9.VII.2008 - Arch. w Siedlcach – przejęli zbiory z Lukowa, ale żądają bliższych informacji (sygnatury wymagają dopracowania, imię emigranta Wajszczuka, roku wyjazdu, powiatu i gminy zamieszkania przed wyjazdem do Brazylii). Tych informacji właśnie szukamy!

24.VII.2008 – ponowny kontakt dot. dokumentów wyjazdowych emigrantów - wymagają dokładnej informacji na temat szukanych osób.

10.II.2009 - nie znaleziono wzmianki n.t. Wajszczuka z pod Łukowa na wystawie zdjęć „Polscy chłopi w Brazylii” w Pałacu Blanka na ul. Senatorskiej pośród zdjęć kilkudziesięciu rodzin.

27.VII.2010 – natrafiono w Internecie na sprawozdanie ks. Zdzisława Malczewskiego TChr, Rektora Polskiej Misji Katolickiej w Brazylii z uroczystości rozpoczęcia przygotowań do obchodów 100-lecia polskiej parafii w miejscowości  Santana w Stanie Parana. Pierwsi osadnicy przybyli tam z Polski w lipcu 1911 roku.i zamieszkali w osiedlu Cruz Machado – obecnie Santana, w okolicy Kurytyby.  Pochodzili oni głównie z okolic Siedlec, Lublina, Chełma i Białegostoku. W kolonii osiedliło się ok. 861 polskich rodzin. Wśród 9600 osiedleńców było 5500 Polaków.

• http://www.polonicus.com.br/pl/czytelnia/Santana.htm

• http://www.polonicus.com.br/pl/czytelnia/Santana-100-lat.htm

• http://www.polonicus.com.br/img/Santana.htm

Obecnie znajduje się w Santana doktorantka z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, p. Kinga Orzeł, prowadząca badania nad tamtejszą Polonią wraz z proboszczem par. Santana, ks. Mirosławem Stępieniem TChr. E-mail wysłany do pani Orzeł z prośbą o pomoc w odnalezieniu śladów Wajszczuka.

28.VII.2010 – w odpowiedzi na nasz e-mail ks. Malczewski podał adres e-mail do ks.  Stępienia w Santana.

29.VII.2010 – e-mail wysłany do ks. Stępienia z tą samą prośbą.

20.IX.2010 - list (kopia e-mail'a) wysłany poczta do ks. Stępnia.

6.X.2010 - odpowiedź (e-mail) od p. Kingi Orzeł (ponizej):

Witam,
Na wstępie przepraszam, ze odpisuję dopiero dzisiaj. W Santana nie natknęłam się na rodzinę Wajszczuk, lecz jak Pan się orientuje wiele rodzin zostało zdziesiątkowanych przez tyfus, możliwe jest również, ze rodzina ta miała np tylko potomków płci żeńskiej, co nie pozwoliło na przedłużenie nazwiska. Czy mam zwrócić uwagę jeszcze na jakieś nazwisko? Czy wiadomo coś więcej o przodku, którego pan próbuje "odnaleźć"?  Popytam, posprawdzam, jestem w ciągłym kontakcie z ks. Mirosławem Stępniem- może uda nam się coś znaleźć. Z tego co wiem większość ksiąg parafialnych znajduje się w parafii Cruz Machado.
Najprawdopodobniej będę znów  w Brazylii w grudniu, jeśli tak się stanie postaram się poszukać informacji u źródeł, jesli nie zobaczę co da sie zrobić na odległość.
Pozdrawiam serdecznie z niestety zimnego już Krakowa.

Pozdrawiam
Kinga

6.X.2010 - w odpowiedzi (e-mail), wraz z podziękowaniem, poprosiliśmy o kontynuację poszukiwań w parafii Cruz Machado. Rownież, może uda się dotrzeć z Krakowa, z U.J. (jako instytucji badawczej) do zasobów Archiwum Państwowego w Siedlcach.

Wydaje się, że narazie udało się wykryć pierwszy fragment łamigłówki – ten nieznany Wajszczuk prawdopodobnie wyjechał z Polski i przybył do Brazylii w 1911 roku. Pozostały do ustalenia: jego imię oraz data i miejsce urodzenia!  

(WJW – 7.X.2010)

Kontynuacja poszukiwań - p. Stanisław Wac - za pośrednictwem Archiwum Państwowego w Lublinie:

 13.XII.2010 - e-mail od p. Stanislawa Waca z Lublina (podsumowanie):

1. Rozmowa telefoniczna z panią Komorowską, kierowniczką Archiwum Państwowego w Siedlcach - w swoich zbiorach  mają częściowe dokumenty emigracyjne z niektórych gmin swojego terenu. Poradziła, żeby zwrócić sie z pismem w tej sprawie, podając nazwę gminy i lata emigracji, nr zespołu - oni sprawdzą czy są w posiadaniu interesujących nas materiałów i dopiero wtedy można do nich pojechać, lub ewentualnie poprosić o dokładniejsze dane.

2. Po tej rozmowie postanowiłem ponownie zwrócić się do Archiwum Państwowego w Lublinie w celu wyjaśnienia, co jest z tymi materiałami, które nie zostały przekazane do archiwum w Siedlcach. Przejrzałem wszystkie ewidencje zespołów z dokumentacją emigracyjną znajdującą się w zasobach archiwum lubelskiego. W końcu natrafiłem na dokumenty wymienione w wyżej podanej publikacji-przewodniku (Edward Kołodziej, "Emigracja z ziem polskich i poloniii z lat 1831-1939"). Jak się okazało, jest to bardzo obszerny materiał.

3. Zamówiłem do przejrzenia pozycje z zespołu "Łukowski Zarząd Powiatowy lata 1866-1919":

   • poz. 814 - "Ameryka Północna i Południowa - emigracja powiatu łukowskiego, podania, korespondencja, paszporty,  zestawienia imienne. Sygn. 417.
   • poz. 816 - Ogólnie - emigracja zarobkowa mieszkańców łukowskiego. Podania i korespondencja, lata 1885-1911,   Sygn. 418-423.
   • poz. 848 - Ogólnie - Emigranci polityczni z guberni siedleckiej. Informacje, raporty, korespondencje. Sygnatury nr. 141; 150; 184; 190; 233; 234; 237; 242; 847.
   • poz. 898 - Ogólnie - Emigracja zarobkowa stała i sezonowa z powiatu łukowskiego oraz powrót repatriantów i  emigrantów. Korespondencja, podania, sprawozdania, zarządzenia i okólniki. Lata 1919 - 1937. Sygnatury nr. 515; 516;   553-572; 1032; sI-64.  Przegląd dokładny tych dokumentów zajął kilka dni. Niestety nie zawierają one i nie natrafiłem w nich na nazwisko Wajszczuk. Nadmieniam jednocześnie, że większość tych dokumentów jest w języku rosyjskim
4. Odnalazłem też w archiwum lubelskim indeks dokumentacji akt osobowych będących w zasobach archiwum siedleckiego o który proszono mnie w rozmowie z tym archiwum. Zamierzam napisać do Archiwum w Siedlcach, podając te dane i  prosząc o informację. Są to:
   • nr.zespołu 553 - akta gminy Łuków z lat 1911-1954, oraz
   • nr.zespołu 471 - akta gminy Wojcieszków z lat 1892-1954. Z innych, nas interesujących gmin brak jest dokumentów.
5. Zamierzam też, ale już po Świętach i Nowym Roku, przejrzeć dokumenty Guberni Lubelskiej z lat 1900-1918, ponieważ z podpowiedzi pracownic archiwum wynika, że mogą tam też znaleźć sie jakieś dokumenty dot. emigracji w tym okresie. Tak, że jest jakaś nadzieja odnalezienia interesujących nas dokumentów. Jest to żmudne i pracochłonne poszukiwanie, ale nie widzę innego wyjścia ażeby czegoś się dowiedzieć w tej sprawie. Decyzja należy do Pana. (WJW - warto tez przejrzeć dokumenty Guberni Siedleckiej)!