english version

19-03-2023

31-05-2011

wersja polska

Wajszczukowie na Mazowszu - XIX w.


Rozpoznane Gniazda – „Podlaskie” i Zamojskie

TRZEBIESZÓW (położony w dawnej „Ziemi Łukowskiej”, na północno-wschodnich terenach Polski), jest obecnie uważany za jedno z dwu głównych (pierwotnych?) gniazd/siedzib Wajszczuków. Dowody obecności tam Wajszczuków sięgają wstecz do początków XVII wieku. Drugie gniazdo znajduje się w Sitańcu i Wysokiem, w bezpośrednim sąsiedztwie Zamościa. Tam, obecność Wajszczuków udało się wykryć tylko od początku XVIII wieku. Nadal nie wiemy, skąd przybyli w te dwie odległe od siebie okolice i gdzie znajduje się ich „pra-gniazdo”?

Na początku naszych badań, ok. 2000 roku, po rozpoznaniu istnienia dwu głównych gałęzi rodu Wajszczuków, nazwaliśmy je gałęziami: „Podlaską” i „Zamojską”. W nazewnictwie i administracyjnie, „Ziemia zamojska” pozostała nadal ziemią zamojską, natomiast Trzebieszów i historyczna „Ziemia Łukowska”, leżąca na pograniczu dawnej Litwy i Korony, przechodziła zmiany nazewnictwa i przynależności administracyjnej. W okresie naszych wczesnych badań, tereny te były jeszcze włączone do „Podlasia” – dlatego tą gałąź Rodziny nazwalismy „Podlaską”. Po ostatnich zmianach administracyjnych, granice Podlasia „przesunęły” się na północny wschód. Trzebieszów pozostał w dawnej „Ziemi Lukowskiej” - (nazwa obecnie praktycznie nie używana) - na pograniczu, ale poza  historycznym Mazowszem. Administracyjnie, wraz z pobliskim Łukowem, należy on obecnie do woj. Lubelskiego. Siedlce (moje rodzinne miasto), położone na północ od Łukowa, to obecnie woj. Mazowieckie. Dawniej, tereny te należały, wraz z „Ziemią Łukowską”, do Małopolski. Komplikując dalej sprawę, wg. opisu w Wikipedii: „Siedlce leżą na Wysoczyźnie Siedleckiej, która geograficznie jest częścią Niziny Południowopodlaskiej”. Wobec powyżej przedstawionego „zamieszania” i płynności w nazewnictwie, zdecydowaliśmy się utrzymać na naszym Drzewie nazwę „Gałąź Podlaska”.

Wieloletnie badania archiwalne nie dały odpowiedzi, skąd Wajszczukowie (lub to nazwisko) przybyli do Trzebieszowa. Jest to tzw. „wieś królewska”. Pojawiają się przypuszczenia, że być może którys z królów* lub jego rycerzy** (w XV wieku lub wczesniej?) zasiedlając te pograniczne tereny przywiózł z sobą (po drodze na Litwę?) wczesnych osadników, ale skąd?

Wajszczukowie na Mazowszu - XIX w.

W ciągu ostatnich kilku lat, okresowe przeglądy w Internecie doprowadziły do odkrycia innych okolic na Mazowszu i jego pograniczu, gdzie występowało nazwisko Wajszczuk. Przedstawiamy pokrótce szczegóły poniżej:

 

Okolice Sterdyni i Sokołowa Podlaskiego. W 2002 r. znaleźliśmy w Internecie rodzinę Wajszczuków osiadłą po wojnie w okolicach Szczecina. Z rozmowy telefonicznej dowiedzieliśmy się, że pochodzą z Łazowa, par. Łazówek, dekanat i gmina – Sterdyń. https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/podlasie_lazow.htm. Obecnie nie ma tam już Wajszczuków, ale udało się natrafić na ich ślady.  https://www.wajszczuk.pl/spotkania/warszawa_podlasie_2002.htm; https://www.wajszczuk.pl/spotkania/warszawa_trzebieszow2003.htm#lazow.

Wedlug Wikipedii, „Pierwsza pisana wzmianka o Sterdyni pochodzi z 1425 roku (Z. Rostkowski). Miejscowość zostaje wymieniona w 1446 r. w spisie parafii  ziemi łuckiej.

Rok 2007 przyniósł odkrycie innej rodziny Wajszczuków, której przodek pochodził z Kupientyna, gm. Sabnie, par. Nieciecz, pow. Sokołów. Rodzina przeniosła się (przed wojną?) do Hajnówki, a obecnie potomkowie zamieszkują m.in. nadal w Hajnówce i w Nowym Dworze Mazowieckim.

Odkrycia, opisane powyżej, (jak równiez w 2006 roku - opisane poniżej) skłoniły nas do ponownych odwiedzin w Sterdyni i zorganizowania w 2008 roku poszukiwań w archiwach parafialnych dekanatów Sterdyńskiego i Sokołowskiego -  https://www.wajszczuk.pl/polski/spotkania/2008/sterdyn.htm. Wcześniejsze poszukiwania ujawniły tam obecność Wajszczuków już na początku XIX wieku. W księgach metrykalnych byli oni „przemieszani” z Waszczukami -  https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/1679walenty.htm. Poszukiwania były kontynuowane w ciągu następnych dwóch lat. Materiały wymagają jeszcze opracowania, ale początkowy przegląd ujawnił występowanie nazwiska Wajszczuk w kilku miejscowościach w tej okolicy, jednakże z ogromną przewagą zapisów nazwiska Waszczuk. Jak dotąd, nie udało się uzyskać połączeń między osobami/rodzinami w tamtych okolicach i z Wajszczukami z gniazda w Trzebieszowie. Główną trudność będzie sprawiać rozróżnienie między „rodowitymi” Waszczukami a Wajszczukami z „przekręconymi” nazwiskami.  

Drożdżyn, gm. Sochocin, pow. Płońsk. W 2006 roku natrafiliśmy przez Internet na potomków rodziny Wajszczuków w Warszawie, pochodzących z Drożdżyna. Cześć rodziny nadal mieszka w Drożdżynie. Jak sie póżniej okazało, pochodzą ze Stelągów, gmina i parafia Sterdyń. https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/1740aleksander.htm;https://www.wajszczuk.pl/polski/spotkania/2008/sochocin.htm. Nie znamy daty ani okoliczności ich przybycia z okolic Sterdyni do tej miejscowowści na Zachodnim Mazowszu.

Żelechlinek***, pow. Tomaszow Mazowiecki. Ostatnia wędrowka po Internecie, kilka tygodni temu, w 2011 roku zaowocowała nowym odkryciem nazwiska (i rodziny?) Wajszczuków w Żelechlinku w drugiej połowie XIX wieku. https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/tekst/zechlinek.htm. Zwraca uwagę, że nazwisko przechodziło tam w XIX w. ewolucję – od Wajsczaka, do Wajszczaka i wreszcie Wajszczuka, podczas gdy w pobliskim Tomaszowie Mazowieckim wystepowało wyłącznie nazwisko Wajszczyk! Natomiast nie bylo w tych okolicach Waszczukow!

Zastanawia, czyżby odmiany nazwiska z pierwszą sylabą Wajsz(-czak, -czuk, -czyk itp.) mogły pochodzić ze wspólnego pnia (na Mazowszu?), a nazwiska zaczynające się od Wasz(-czuk, -czak, -czyk itp) pochodziły z innego pnia (na wschodnich rubieżach?)

Wajszczukowie w USA. Nadal pozozstaje nierozwiązana zagadka miejsca pochodzenia przodka rodziny Wajszczuków zamieszkałych od około 1910 roku w USA. Początkowo rozważano możliwość okolic Nura n/Bugiem i miejscowość Żebry-Laskowiec, jednak brak śladów Wajszczuków w tamtych stronach i obecny stan badań kieruje poszukiwania na południową stronę Bugu. https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/234franciszek.htm#0234; https://www.wajszczuk.pl/wycieczki/nur.htm; https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/tekst/0234franciszek.htm.

Badania będą teraz kontynuowane, aby wyjaśnić kierunki wcześniejszej migracji – do, czy z Trzebieszowa?


* HISTORIA TRZEBIESZOWA. „Królewska wieś Trzebieszów po raz pierwszy została wymieniona w 1418 r. w dokumencie biskupa Władysława Jastrzębca, byłego kanclerza królowej Jadwigi (żony króla Władysława Jagiełły).” https://www.wajszczuk.pl/gniazda/polski/historia_trzebieszowa.htm

** Rycerstwo polskie wieków średnich: Obejmuje dwanaście pierwszych pokoleń

... By Franciszek Piekosiński, Polska Akademia Umiejętności, Krakow, 1901 – (str. 378)

(...) Str. 337 - Przejdziemy więc teraz w alfabetycznym porządku nazwy tych miejscowości, które w sobie imiona rycerstwa-szlachty kryją i wydobędziemy z nich te imiona nieznanych nam z innych źródeł rycerzy polskich z XlI wieku. I tak:

410, 597, 769, 1715—1721. Trojan I-Х:
(...)Trojanów, pow. rawski, par. Zelechlinek, (...)

 1722—1725. Trzebieslaw (Trzebiesz) I—IV:
(...) Trzebieszów, pow. łukowski, (...)

*** HISTORIA GMINY ŻELECHLINEK. „W dniu 27 czerwca 1410 przez wieś przechodził król Władysław Jagiełło ze swoim wojskiem”. http://zelechlinek.eu/

Dariusz Kosieradzki - Tropami Tajemnic Ziemi Sokołowskiej; http://zsokolowa.com/http://niewiadoma.pl/okolica/dwor-w-kupientynie/


Zobacz również


 

Przygotowali: Waldemar J Wajszczuk & Paweł Stefaniuk 2011
e-mail: drzewo.rodziny.wajszczuk@gmail.com lub drzewo.rodziny.wajszczuk@gmail.com